एक डायरी : अविराम लेखनयात्रा
एक डायरी : अविराम लेखनयात्रा
प्यारी संवेदना !
मलाई थाह छ, म लेख्न सक्छु । केही
लेख्दा खुसी हुन्छु । तर जहिल्यै लेख्न सक्ने अवस्था हुँदैन । त्यो मेरो
मनस्थितिमा भर पर्छ ।
आजभोलि मेरो
मनस्थितिमा खलबल छ । ममा राम्रोभन्दा नराम्रो बढी छ । मलाई भन्दा पनि मेरो मनलाई
भनौँ कि संवेदना ? वास्तविक
म र मेरो मनस्थिति भिन्न हुन् ।
मबाट एकाग्रता घट्दै
छ । यसले गर्दा मेरो सिर्जनात्मकतामा पनि कमी आएको छ । एउटै काम डुबेर गर्दा कम
आनन्द आउँदैन । तर यस्तो आनन्द कम लिन पाएको छु ।
मन चञ्चल भइरहन्छ ।
चलिरहन्छ । प्रायः विचार आइरहन्छन्, मष्तिष्कमा । विचार थोरै
मात्र चाहिने आउँछन्, धेरै विगत र भविष्यमा बग्छु । विगतका दुर्घटना र भविष्यको
अनिश्चितताबारे विचार बढि छन् । ज्यादातर समय अधिक विचारमै
जान्छ । जस्तो; खाना खाइरहँदा, भाँडा माझिरहँदा, बाटोमा हिँडिरहँदा या
अरु फुर्सदको कुनै पनि क्षण । यो बुद्धिमानको व्यक्तित्व हो भन्ने पनि सुनेको छु ।
यो कति साँचो हो, संवेदना ?
म त जान्दिनँ !
यद्यपी एकचित्त रहन
हरक्षण प्रयासरत रहन्छु । मन र शरिरका विषयमा धेरै प्रवचन सुनेको छु । तिनको
स्वभाव बुझेको छु । मनोविकारबाट मुक्त हुने उपाय पनि जानेको छु । यो मैले युट्युब, फेसबुक र रेडियो आदि
माध्यमबाट थाहा पाएको हुँ । मेरो युट्युबको गृहपृष्ठभरी तिमीले हेर्यौ भने त्यहाँ
कला, साहित्य, संगित र पत्रकारिताभन्दा अध्यात्मिक भिडियो धेरै पाउनेछौ । यसबाट
मैले आदर्शका कुरा सिकेको छु । आदर्श सिकेँ भनौँ कि जीवन जिउने कला वा सहज जीवन
बाँच्ने उपाय सिकेँ भनौँ ? जे भनौँ । मान्छे, उसको अस्तित्वको
औचित्य, लक्ष्य, संघर्ष, सफलता, स्वभाव, सपना, उमेर, जीवनवृत्ति, धारणा, मान्यता, रुचि, खुबी, शोख र सन्तुष्टि लगायतका आधारभुत कुरा जानिसकिएको छ ।
जान्नु सानु कुरो
होइन । यो भन्दै गर्दा म अहमी नदेखिऊँ !
तर जानिएको मात्र हो, जीवनमा कुन कुन क्षण लागु हुनेछन्, थाहा छैन । प्राय लागु गर्ने प्रयास रहन्छ । कुनै कुरा यस्ता पनि हुन्छन्, जुन लागु गर्न कठिन
हुने गर्छन् ।
मनोविकारबाट बच्न
मनले खाएको काम-कुरोमा व्यस्त रहनु एउटा उपाय हो । म हरसम्भव यो पनि गर्छु । अनि, मोबाइल तथा इन्टरनेटको
कम र रचनात्मक प्रयोग यसबाट बच्ने अर्को उपाय हो । तर अधिकतम समय यसकै निकट
हुनुपर्ने परिस्थिति पनि मन-तन दुबैका लागि घातक छ । तर संवेदना, यो मेरो ’मोबाइल मोह’ होइन, बाध्यता हो । आधुनिक
युगका (अझ अत्याधुनिक युगका) युवा/विद्यार्थीको बाध्यता हो । मैले कोष्ठकमा
अत्याधुनिक शब्द थप्नुको कारण के भने आजको युग एआईमा प्रवेश गरिसकेको छ । यो
हिजोको सूचनाको रफ्तारभन्दा तेज छ । सहज छ । बहुकार्यिक छ । छन्डैछन्डै मान्छे
जस्तो लाग्छ यो एआई मलाई । यसको विकासले समाजमा विकार बढी देख्छु म त ।
‘इन्टरनेट पुस्ता’ मा जन्मनुको बेफाइदा
!
निश्चय, मेरो एकाग्रतामा कमीको कारण यहि हो । यानि इन्टरनेट पुस्ता ।
अनि अर्को … खैर, योबारे धेरै नभनौँ
क्यारे !
अनेकाग्रतालाई सुरुको
वाक्यसँग जोड्छु ल ? यतिका चर्चा त्यसकै लागि त गरिरहेछु ।
… यही कारणले म डायरी त्यति डुबेर, सविस्तार, परिमार्जित शैलीमा
लेख्न सक्दिनँ । संवेदना, तिमीलाई थाहा छँदैछ, मैले डायरी लेख्न
थालेको वर्षदिन भइसकेको छ । तिमीलाई अचम्म लाग्ला, आजसम्म एकदमै थोरै
दिन मात्र मैले डुबेर, शैली मिलाएर सविस्तार लेखेँ । र आफ्ना संवेदना मात्र लेखिनँ, परिपक्व विचार पनि
लेखेँ । तर धेरै दिन नियमितताका लागि मात्र लेखेँ । जसमा दिनका विवरण बाहेक केहि
छैन ।
डायरी लेखनमा मेरो
मौलिक शैली छ । शब्द चयनको शैली पनि आफ्नै बनाएको छु । तिमीले जानेकी छ्यौ, दैनिक डायरी लेख्छु ।
हो, पाँच शब्द मात्र किन नहोस्, म लेख्छु । मलाई हेर
त संवेदना, तिमीलाई कति मन पराउँछु !
तर मक्ख नपर, कहिलेकाहीँ त तिमी
मेरो लागि सबैभन्दा खराब पात्र पनि हुनुपर्छ । तिम्रो खराब रुप भनेकै तिमीले दिने
खराब खालका संवेदना हुन् । मलाई मभित्र खराब होइन, सदा ऊर्जा दिने
संवेदना रहुन् भन्ने लाग्छ । हत्तेरिका ! म कता बगेँ ?
अँ, डायरी ।
मेरो साहित्य
अध्ययनको यो डेढ वर्षमा दुईको डायरी पढेँ । एक, बिपीको । अर्को, विदेशीको डायरी ।
बिपीको जस्तै बहुचर्चित एक किशोरीको डायरी । यसलाई म पछिल्लो समय आरआर-लाइब्रेरीमा
पढिरहेछु । मैले नेपालीमा पढिराखेको अनुवादित यो किशोरीको डायरी विश्वका पचासौं
भाषामा छ रे । पुस्तकबारेको मेरो अनुसन्धानले भन्छ - यो पुस्तक बाइबलपछि बढी
बिक्नेमा पर्छ । यसले मलाई खुब तानिरहेको छ ।
डायरीकी पात्र हुन्
एन फ्रेङ्क, जो यहुदी परिवारकी हुन् । दोस्रो विश्वयुद्धताका यहुदीहरु हिटलरबाट
प्रताडित थिए । त्यही प्रताडनाबाट बच्न एनको परिवार नेदरल्यान्डस्को राजधानी
आम्सटर्डमको एक गुप्त भवनमा लुक्छ । त्यहाँ बस्दा एनले यो लेखेकी हुन् ।
युद्धकालीन अटेसमटेस र निषेधका बीचमा सन् १९४२ जुन १२ मा एनले लेख्न सुरु गरेको
डायरी सन् १९४४ अगस्ट १ मा गएर अन्त्य भएको छ ।
उनको लेखनशैली र
परिपक्वता बुझेर छक्क छु । उनी १४ वर्षकी छिन् तर खुब बुझ्ने । उनी सोचेर शैलीमा
सविस्तार लेख्छिन् । उनी किशोरावस्थाका संवेदनादेखी सांसारिक संवेदना लेख्छिन् ।
कलिलै छिन् तर पनि देशको अनि परिवारको दुर्दशाबारे जानकार छिन् ।
यहाँ अचम्म के छ भने
डायरीकी पात्र र ममा धेरै समानता छन् । के यो संयोग मात्र हो, संवेदना ?
यद्यपी एन र मेरो खास
परिस्थितिमा अनि उमेरमै पनि भिन्नता छ ।
पुस्तकको २४० पेजमा
पुग्दै गर्दा अब ८० पेज पढ्न बाँकी छ । २४० पेजसम्म आइपुग्दा लागिरहेछ - यो पुस्तक
अलि छिटो किन पढ्न पाइनँ ?
तर जे हुन्छ, त्यो सही समयमै हुन्छ
भन्ने पत्रकार टिकाराम यात्रीको मतसँग म सहमत छु ।
अँ, पत्रकार शब्द लेख्दै
गर्दा किशोरीको डायरीमा आज पढेको कुरो याद आयो ।
उनको डायरीको एउटा
प्रसंग मैले मोबाइलमा कैद गरेर ल्याएको थिएँ, त्यो हेर, ल ! लेखेकी छिन् - “अब मैले पढ्नैपर्छ ।
ज्ञानको दायरा बढाउन र आफूलाई व्यस्त राख्न मैले मेहनत गरेर पढ्नुपर्छ । म पत्रकार
बन्न चाहन्छु । मलाई थाहा छ, म लेख्न सक्छु । मैले
लेखेका केही कथा राम्रा छन्, 'गुप्त भवन' बारे मैले लेखेको
विवरण रमाइलो छ। म राम्रो लेख्छु भनेर पुष्टि गर्ने थुप्रै कुरा डायरीमा पनि छन्, तर ममा वास्तविक
प्रतिभा छ कि छैन, त्यो देखिन बाँकी नै छ।”
यहाँ एनको मनमा
पत्रकार र साहित्यकार बन्ने हुटहुटी छ, जो ममा पनि त्यतिकै
व्यग्र छ ।
“… कहिल्यै चित्र कोर्न नसक्दा म धेरै पछुतो मान्ने गर्थे, तर लेख्न सक्छु । यो
सन्तोष लिने विषय हो। मसँग अखबारमा लेख्ने वा किताब लेख्ने प्रतिभा छैन भने पनि
आफ्नै लागि त लेख्न सक्छु नि ! …
लेख्ने सीप उपहार
दिएकोमा ईश्वरप्रति कृतज्ञ छु । लेखनले मलाई अभिव्यक्ति गर्न र आफूलाई विकसित
तुल्याउन सम्भव बनाएको छ । लेख्दाखेरि म सबै कुराबाट मुक्त हुन्छु । मेरा दुःख
गायब हुन्छन् । ममा नयाँ हिम्मत पलाउँछ ।तर, सबैभन्दा ठूला प्रश्न
छ, म गतिलो कुरा लेख्न सकूली ? पत्रकार वा लेखक बन्न
सकुँली ? लेखक बन्ने लक्ष्य छ । लेखेपछि म आफ्ना विचार, आदर्श र कल्पनालाई
पुनः प्राप्त गर्न सक्छु ।”
यहाँ एन आफु पत्रकार
वा लेखक बन्नेमा र लेखनकलामा विश्वास गर्छिन् । म पनि … ।
“…म सफल हुनेछु, किनभने मभित्र लेख्ने
प्यास छ ।”
र ममा पनि त्यस्तै
प्यास छ ।
अर्को दिनको डायरीमा
पात्र एन आफ्नो सोखको बारेमा यस्तो लेख्छिन् -
“मेरा असंख्य सोख र
रुचि छन् । सुनेर छक्क नपर है ! मेरो पहिलो अभिरुचि हो, लेखन । तर, यसलाई सोख भन्न
सकिएला र ? मेरो दोस्रो सोख हो, वंशवृक्ष । फ्रान्स, जर्मनी, स्पेन, बेलायत, अस्ट्रिया, रुस, नर्वे र हल्याण्डका
राजपरिवारहरूको वंशवृक्ष किताब, अखबार र पर्चामा
खोजिरहेकी हुन्छु ।”
उनलाई संगीत मनपर्छ
रे, मलाई पनि । उनलाई इतिहासमा रुचि छ तर
गणितको हिसाबले दिक्क लगाउँछ रे, मलाई पनि ।
ल हेर त संवेदना मलाई
मन परेको डायरी-पुस्तककी पात्र र ममा कति समानता छ ! हाम्रो रुचि, खुबी र लक्ष्य एउटै पो देखिन्छ त । यति मात्र होइन, मेरा कतिपय गुण वा व्यक्तित्व उनीसँग मिल्छन् । उनी आशावादी छिन् र
सकारात्मक पनि । उनी आफु र आफ्ना व्यवहार क्रियाकलाप अरुका आँखाबाट हेर्न सक्छिन्
। खुब आत्मसमीक्षा गर्छिन् । र यो सब मेरो व्यक्तित्वमा थोरबहुत छ । केहि थप्नु
पनि छ ।
सायद यसैले मैले त्यो
पुस्तक मनपराएँ । संवेदना, तिमी पनि पढ ल ? त्यो डायरी हामी हर किशोरकिशोरीले पढ्नुपर्नेछ । कतिले त पढिसके
होलान् । नीजि विद्यालयको पाठ्यक्रममै पढाइन्छ रे ।
पढ्न नपाएका म जस्तै
अरुलाई पढ्न म तिमी मार्फत आग्रह गर्छु ।
किनभने हामी युवा-युवतीले पुस्तकमा आफु पाउँनेछौँ । र डायरी लेख्न थाल्नेछौँ । आफ्ना
जस्ता पनि संवेदना या भाव भन्न थाल्नेछौँ वा भन्न पाउँनेछौँ । र के थाहा आफ्ना मनका
भाव भन्दाभन्दै भविष्यमा लेखक पो बनिन्छ कि ! लेखकै नबने पनि सुखी मान्छे चाहिँ बन्छौँ, अवस्य । मैले यसकै लागि लेख्न थालेको हुँ ।
आजभोलि लेख्ने
मनस्थिति छैन । लामो लेख्नै सकेको छैन । भनेँ नि, एकाग्रता कम भएको छ । एकाग्रतामा कमी आउनुमा केहि अतिरिक्त उल्झन छन्
। तिनबाट पनि टाढा रहेर अब एकाग्रता बढाउनुछ र अविराम लेखनयात्रामा निस्कनुछ ।
संवेदना, यहि प्रण गर्दै आजलाई बिदा माग्छु । भोलि भेट हुने नै छ । बिदा देऊ !
-आषाढ २६ गते-
Comments
Post a Comment